Wat is complex aan complexe veranderingsprocessen?
Naarmate veranderingen complexer worden, worden ze meer am-bigu en neemt de onzekerheid toe. Complex is een ander woord voor dat je niet weet wat het probleem is, hoe je het moet definiëren en dat je ook niet weet hoe je het moet oplossen – welke oplos-singen adequaat en passend zijn. Zo’n vraagstuk zie je dan telkens weer op de agenda van een MT of directie terugkeren. Fricties tus-sen afdelingen, spanning tussen staf en lijn, de vraag naar andere (nieuwe) competenties van het personeel, de invoering van nieuw beleid, het ontwikkelen van meer zelfsturing of ondernemerschap in teams.
Eén van de redenen waarom deze vraagstukken steeds terugkeren op de agenda, is dat complexe vraagstukken een meervoudige be-nadering vragen. Meerdere perspectieven om alle kanten van het vraagstuk goed te belichten. Voor dit proces is een dialoog nodig. Goed naar elkaar luisteren en vervolgens alle relevante aspecten in een ontwerp integreren. Dat is niet heel complex zolang het gaat om verschillende inhoudelijke perspectieven, maar het wordt al lastiger als er verschillende logica’s in het spel zijn. Logica’s kun-nen botsen omdat er verschillende belangen in het spel zijn. Echt complex wordt het als de houding en de waarden van iemand op het spel staan: als de wijze waarop hij of zij de wereld benadert in het geding is. Dan gaat het niet alleen over ‘het’ vraagstuk, maar ook over hoe ik de werkelijkheid waarneem. De wijze waarop ik het vraagstuk frame. Verbindend veranderen heeft tot doel niet alleen de inhoudelijke kanten en de meervoudigheid van een vraagstuk, maar ook de grondhouding van de deelnemers naar complexe vraagstukken aan de orde te stellen en te zoeken naar het goede.
Verbindend Veranderen werkt met leerprocessen die mensen in hun kracht te zetten door het vergroten van zelfinzicht en het ont-wikkelen van een moreel kompas. In de literatuur wordt dit de pur-pose van een organisatie genoemd. Een purpose is niet hetzelfde als een doel (goal). De purpose gaat over het waartoe: waartoe dient de organisatie? Wat is de bestaansgrond of de bestaansre-den van de organisatie.
Toen ik dat ooit vroeg aan de directie van een busmaatschappij, moesten ze heel hard lachen. Iemand haalde een handvol bankbil-jetten uit zijn achterzak en stak die demonstratief in de lucht. Mijn reactie was dat als geld zijn purpose is, dat hij dan in de verkeerde sector zat. In personenvervoer valt geen groot geld te verdienen. Dat is precies het probleem waar nu de bouw mee kampt: jarenlang door geld en techniek gedreven en nu richtingloos omdat een pur-pose ontbreekt. De directeur van een coöperatie die in een Masera-ti rijdt en zich van de maatschappij vervreemdt. Let wel: het gaat me niet om die Maserati maar om de vervreemding. Hier staat namelijk de legitimiteit van de organisatie op het spel. De purpose gaat om de legitimiteit en erkenning van een organisatie door anderen.
