Regelmatig krijg ik de vraag wat ‘goede’ boeken of artikelen zijn om te lezen. Dat is natuurlijk afhankelijk van de specifieke vraag en de context. Op de pagina Publicaties geef ik een overzicht van recent eigen werk. Op deze pagina bied ik een overzicht van artikelen die ik inspirerend vind en vaak gebruik in programma’s.
Basisliteratuur:
- Argyris, C. (zj). Argyris. theories of action, double loop learning and organizational learning- bewerkte versie
- Bushe, G. & Marshak, R.J. (2010). Revisioning OD Diagnostic and Dialogic Premises and Patterns of Practice. Journal of Applied Behavioral Science, 45; 348
- Bushe, G. & Marshak, R.J. (2013). Dialogic Organization Development. Prepared for Jones, B. & Brazzel, M. (eds) The NTL Handbook of Organization Development (2nd Ed.)
- Bushe, G.R & Marshak, R.J. (2016) The Dialogic Organization Development Approach to Transformation and Change In Rothwell, W. Stravos, J. & Sullivan, R. (eds) Practicing Organization Development 4th ed.(407-0418). San Francisco, Wiley.
- Dijk, G. (2014). Organisatie ecologie: eenvoud in complexiteit (Openbare rede). Tiklburg: Tilburg University.
- Eijnatten, Poorthuis. F.A. & Peters, J. (2001). Chaosdenken. Inleiding in chaosdenken Theorie en praktijk (7-30). Assen: Van Gorcum
- Fryer, P. (zj). A brief description of Complex Adaptive Systems
- Guba, E. & Y. Lincoln (1989). Fourth Generation Evaluation (184-227).
- Isaacs, W. (1999). Dialogue, New York: Currency.
- Isaacs, W. (1999). Dialogical Leadership The System Thinker, 10, 1, 1-5.
- Nieuwenhof, R. van den (2002). H7 Moeilijke situaties, H8 moeilijke mensen Coaching in Professionele Organisaties (251-300). Schiedam: Scriptum Management.
- Nieuwenhof, R van den, (2013). De Taal van Verandering. Veranderen in dialoog. 2e herziene editie. Amsterdam: ZENO Organisatieontwikkeling.
- Nieuwenhof, R. van den (2014). De coach, de begeleider van de laatste mens.Tijdschrift voor Begeleidingskunde, 3,
- Nieuwenhof, R. van den (2015). Over horizontale experimenten en verticale moed. Tijdschrift voor Begeleidingskunde, 42, 34-37.
- Nieuwenhof, R. van den (2016). Verbindend Veranderen, zomer 2016, 30-35
- Nieuwenhof, R. van den (2017). De Taal van Verandering TvB, 2017, 48-51.
- Nieuwenhof. R. van den (2021) Verbindend-Veranderen-Nieuwsbrief-2021-2022
- Wierdsma, A. (1996). Co-creatie van verandering (pp127-166). Delft: Eburon.
- Wierdsma, A.J.M. en J. Swieringa (2011). Lerend Organiseren. Groningen: Stenfert Kroese.
- Plowman, D.A & D. Duchon, (2008). Dispelling the myths about leadership (129-153), in: Uhl-Bien, M & R. Marion, Complexity Leadership.
- Poorthuis, A-M. (2009). Tussen Potentieel en Praktijk (pp. 143-155), in: Smid, G & E. Rouwette (red.) Ruimte maken voor onderzoekende professionaliteit, Assen: Van Gorcum.
- Ronde, M en J Verhoeven (zj) Interview Begeleidingskunde een van binnenuit perspectief – in gesprek met Rombout vd Nieuwenhof Tijdschrift voor begeleidingskunde.
- Scharmer, O. Scharmer, O. (winter 2008).Uncovering_the_blind_spot_of_leadership. Executive forum, 52-59.
- Stacey, R. (2007). Responsive processes thinking. In Strategic management & Organisational Dynamics, 5th ed. London: Financial Times, 242-264.
- Stacey, R. (2011). Tools and techniques of leadership and management. Meeting the challenge of complexity. London/New York: Routledge
- Stacey, R. (2012). On leadership and Management. New York: Routledge
- Thölke, J. et al. (2009). Interventures: Kleinschalige, onderzoekende teams van professionals als basis voor duurzaam leren in organisaties. In: Smid, G. en E. Rouwette, Onderzoekende Professionaliteit, Van Gorcum,126-141
- Seel, R. (2001). Emergence in Organisations
- Weick, K & R Quinn (1999) Organizational change and developmentt. In: Boonstra, J. (ed.) (2004). Dynamics of organizational change and learning. Chichester: John Wiley & Sons. 177-196
- Wierdsma, A. en Swieringa, J. (2012). Lerend Organiseren, Groningen: Stenfert Kroese.
Podcast en televisie:
- Lubach, A. (2021, 7 februari) Tuig & Rutte in Zondag met Lubach. Hilversum: VPRO
- Nieuwenhof, R. van den (2020) Werkatelier 1: Waarderend Organiseren
- Nieuwenhof, R. van den (2020) Werkatelier 2: Open waarnemen
- Nieuwenhof, R. van den (2020) Werkatelier 3: Aansluiten
- Nieuwenhof, R. van den (2021) Werkatelier 4: Het Relatiemodel
- Nieuwenhof, R. van den (2021) Werkatelier 5: Werken in Netwerken
- Nieuwenhof, R. van den (2021) Werkatelier 6: Onderstromen transformeren
- Nieuwenhof, R. van den (2021) Werkatelier 7: Verschil maken
Daarnaast is het mogelijk literatuur per thema te organiseren. Ik volg hier eveneens de lijn van de programma’s van ZENO, en met name Verbindend Veranderen.
Waarderend organiseren
Belangrijke steunpilaar is hier Appreciative Inquiry (AI). Een beweging in organisatiekunde en veranderkunde die positieve benadering van complexe vraagstukken centraal stelt. AI is de laatste jaren uitgewaaierd naar een veelvoud van praktijken, denk aan het werk van Coopperrider, Marshak & Bushe, Barbara Fredrickson, etc.
Literatuur:
- Bushe G,R (2007). AI is not about the Positive. OD Practitioner, Vol. 39, No. 4, 30-35
- Bushe, G.R. (1995) Five theories of change Embedded in Appreciative Inquiry. In Coopperrider, D., Sorenson, P., Whitney, D. & Yeager, T. (eds) Appreciative Inquiry: An Emerging Direction for Organization Development (117-127) Champaign, IK: Stipes
- Bush, G. & Marshak, R.J. (2013). Dialogic Organization Development.
- Bushe, G. & Marshak, R.J. (2013). Bushe & Marshak_Revisioning Organization Development. Diagnostic and Dialogic Premises and Patterns of Practice. pp xxx
- Fitzgerald, S.P., Oliver, C. &.Hoxsey, J.C, (2010). Appreciative Inquiry as a shadow process, Journal of Management Inquiry, 19: 220-233.
- Fredrickson, B. L. (2001). Positive emotions and upward spirals in organizations American Psychologist, 56 (3), 163-175.
- Masselink, R. en Nieuwenhof, R. van den (2008). Waarderend Organiseren (H3-15) Nieuwerkerk aan den IJssel: Gelling Publishing.
- Masselink, R. en Nieuwenhof, R. van den (2008). Waarderend Organiseren (16-34) Nieuwerkerk aan den IJssel: Gelling Publishing.
- Seel, R. (January 2008). Introduction to Appreciative Inquiry.
Podcast en televisie:
- Nimwegen, E. (presentatie Kunststof) (2019) Rutger Bregman, historicus (podcast), De meeste mensen deugen
- Nimwegen, E. (presentatie Kunststof) (2019) Rutger Bregman, historicus (podcast met beeld), De meeste mensen deugen
- Nieuwenhof, R. van den (2020) Werkatelier 1: Waarderend Organiseren
- Van der Wielen, P. ( 25 maart 2021). (presentator) Gesprek met Denker des Vaderlands Paul van Tongeren. In Nooit meer slapen. Hilversum: VPRO.
Open waarnemen
Open waarnemen sluit aan op de fenomenologische en hermeneutische traditie (de traditie die ingaat op de constructie van betekenis). Het gaat ervan uit dat we altijd interpreteren als we waarnemen. Open waarnemen probeert van een nood een deugd te maken, door dicht bij de subjectieve waarneming te blijven en die open te stellen voor dialoog.
Literatuur:
- Annoniem. Grappigste taalfout van 2020: ‘Wij berijden ons konijn in eigen keuken’ | NOS
- Boonstra, J. & Caluwé L. de, e.a. (2006). Interveniëren en veranderen; zoeken naar betekenis in interacties. Deventer: Kluwer.
- Brenninkmeijer, Joris. (2009). Sturende opvattingen van leidinggevenden.
- Bril, M. (2002). Momenten van helderheid. In verzamelend werk. Gedichten. Amsterdam: 521Uitgevers
- Dennet, D.C. (2003). Who’s on first? Journal of Consciousness Studies, 10, No. 9-10, 19-30
- Heron, J. (1998) Co-operative Inquiry (58-59). London: Sage. London: Sage
- Heron, J. (1998) Co-operative Inquiry (115-130) Research into the Human Condition. London: Sage.
- Hosking, D.M, Change works. In: Boonstra, J. (ed.) (2004) Dynamics of organizational change and learning (259-267). Chichester: John Wiley & Sons.
- Hosking DM (2006) Not leaders not followers. A_post-modern discourse. In: B. Shamir, R. Pillai, M. Bligh & M. Uhl-Bien. eds., Follower-centered perspectives on leadership: A tribute to the memory of James R. Meindl. Greenwich CT Information Age Publishing
- Isaacs, W. (1999) Dialogical Leadership, The System Thinker, 10, 1, 1999, 1-5.
- Mulder, F en Venema, A-J. (2021-22-4) We moeten de afgrond in de ogen durven zien.De Groene Amsterdammer
- Nonaka, I., Takeuchi, H., (1995) The Knowledge Creating Company, New York: Oxford UP, New York.
- Pfeijffer, I.L. (2016) Brieven uit Genua. Amsterdam: De Arbeiderspers. 472-492
- Schön, D.A. (1983) The reflective practitioner, How Professionals think in action, New York: Basic Books/Harper Collins.
- Schön, D.A. (1987) Educating the reflective practitioner, San Francisco, Oxford.
- Seel, R. (2003) Emergence in Organisations,
- Smith, M. K. (2001) Argyris, C. Theories of action, double loop learning and organizational learning.The encyclopedia of informal education, Revised by Rombout van den Nieuwenhof, 20‐9‐2011. 1-9.
- Stacey, R.D., Responsive process thinking. In: Stacey, R.D. (2007) Strategic Management and Organisational Dynamics; The Challenge of Complexity. 5th edition. Harlow: FT Prentice Hall, 242-267.
- Wertheim, M. (1-11-2020) Wat ik mis nu de zalen leeg zijn: de kans om verkeerd begrepen te worden, De Correspondent.
- Whitman, W. Song of Myself, 51. (quote: I contain multitudes)
Podcast en televisie:
- Overleven in de chaos 29-9-2019, VPRO, 21.00 uur
- Op de Sofa met Damiaan Denys 27-9-2019
- Bobcast. Bob Dylan de woordkunstenaar. Aflevering 13 met vertalers Robbert-Jan Henkes en Erik Bindervoet. VPRO, 22-11-2020
- Marijne, M. (2021) afl. 297 Puberdagboek. Hilversum: VPRO
- Nieuwenhof, R. van den (2020) Werkatelier 2: Open waarnemen
- Nieuwenhof, R. van den (2020) Werkatelier 3: Aansluiten
- Wielen. P. van der (25 maart 2021). (presentator). Gesprek met Denker des Vaderlands Paul van Tongeren. In Nooit meer slapen, Hilvewsum: VPRO
Onderstromen transformeren
Organisaties, of beter gezegd, elke menselijke relatie kent onderstromen. Dat kunnen ervaringen zijn met veranderprocessen uit het verleden, culturele fenomenen, bepaalde voorkeurspraktijken voor veranderprocessen, psychologische processen, etc. Van belang is goed oog te hebben voor het type dynamiek dat zich afspeelt, alsook mogelijkheden te vinden om ermee om te gaan.
Literatuur:
- Blokland-Vos, G. Günter en C .van Mook,(2008) Blokland-Vos e.a. Je vak in schema’s. Tijdschrift voor vaktherapie, 17-23.
- Commissie Behoorlijk Bestuur (2013, sept). Commissie Behoorlijk Bestuur Een Lastig Gesprek
- Kramer, J. (2019) Deep Democracy. Amsterdam – Management Impact
- Lencioni, P. (2009) Five dysfunctions of a team. Executive Book Summarie
- Nieuwenhof, R. van den (2004) Moeilijke situaties, moeilijke mensen In Coaching in professionele organisaties; een psychologisch instrumentarium voor coachende managers. Schiedam: Scriptum. 215-300.
- Lencioni, P. (2009) Five dysfunctions of a team. Executive Book Summaries
- Schruijer, S. (2013). Het werken met de systeem-psychodynamiek van interorganisationle samenwerking Tijdschrift voor psychoanalyse, 19, 4, 274-284
- Veer, C.W.M van der en A.M.T.S Claassen (2019) Projectieve identificatie in groepen Psyxpert, 5, 4.
- Weisfelt, P. (2005) De geheimen van de groep; Het proces van het systeem en de consequenties voor individu, groep en organisatie. Soest: Uitgeverij H. Nelissen.
- Wycoff, J. (2004) The Big Ten Innovation Killers. The InnovationNetwork.
Podcast en televisie:
- Wielen. P. van der. (28 november 2020). (presentator). Gesprek met filosoof en psychiater Damiaan Denys. In Kunststof. Hilversum: VPRO
- Nieuwenhof, R. van den (2021) Werkatelier 6: Onderstromen transformeren
Werken in netwerken
Organisatiestructuren veranderen, van starre structuren, naar teamwerk, zelfsturende taakgroepen, naar open en fluïde structuren zoals zelforganiserende groepen en netwerken. De grens tussen binnen en buiten verandert, maar ook de aansturing, het vormgeven van veranderingen en leerprocessen.
Literatuur:
- Andringa, J. L. Lankreijer, e.a. (2012). Tien kansen voor de energieke ambtenaar. Nieuw Akademie.
- Chia, R. (1999). A rhizomic-model-of-org-change. British Journal of Management, Vol. 10, 209–227.
- Fryer, P. (zj) A brief description of Complex Adaptive Systems and Complexity Theory, 1-3.
- Lencioni, P. (2009) Five dysfunctions of a team. Executive Book Summaries, Concordville: Soundview Executive Book Summaries, 1-8.
- Salverda, I., Pleijte, M. & A. Papma (2012). Meervoudige overheidssturing in open, dynamische en lerende netwerken, Min. van EZ.
- Schruijer, S. (2011). Interorganisationeel leiderschap, M&O, juli/augustus, 76-90
- Seel, R. (2003). Emergence in Organisations.
- Steen, M., Peters, R. & M van Twist (2010). De boom en het rizoom. Ministerie van VROM.
- Thölke, J., Nabben, I. e.a., Interventures, in Smid, G. (2009). Ruimte maken voor onderzoekende professionaliteit. Assen: van Gorcum, 125-141.
- Thölke. J. & R. van den Nieuwenhof (2020) Authentiek leiderschap. Tijdschrift voor Begeleidingskunde. 9 ,(4), 22-30.
- Wheatly, M. & D. Frieze (2006) Using-emergence to Take Social Innovation to Scale. The Berkana Institute.
- Poorthuis, A.M & Hoogerwerf, L. Meebewegen met de veranderende wereld. In: Eijnatten, Poorthuis, F.A. & Peters, J. (2002) Inleiding in Chaosdenken; Theorie en Praktijk. Assen: Van Gorcum, 22-38.
Podcast en televisie:
- Brouwer, J. (presentator). (februari 2021) Geertjan Lassche filmmaker en journalist. In Kunststof .Hilversum: VPRO.
- De nieuwe wereld (2021, 11 mrt). Netwerkcorruptie ondergraaft democratische rechtsstaat. Een gesprek met Willeke Slingerland.
- Nieuwenhof, R. van den (2021) Werkatelier 5: Werken in Netwerken
- Wolf, E. (maart 2020). Publiek denken. Verder door verzet (podcast) Hilversum: VPRO.
Verschil maken
In organisatieveranderingstrajecten wordt vaak gehandeld vanuit ‘meer van hetzelfde’. Een onderliggend paradigma wordt herhaald, in plaats van naar een andere logica over te schakelen. Voorbeelden zijn natuurlijk Argyris en Schön met hun double loop leren, maar ook door andere noties op organisaties toe te staan. Een organisatie als COP, Community Of Practitioners, bijvoorbeeld. Of een andere didactische vormgeving van veranderingsprocessen, zoals ik met Sven De Weerdt in Didactiek van de Liefde heb beschreven.
Literatuur:
- Art of hosting (2012), workbook.
- Balogun, J.(2001). Strategic Change. Management Quarterly, jan 2001, 10, 1- 11.
- Boonstra, J., (zj). Innoveren en leren. 1-12.
- Bregman, R. (2020). Ja, het is allemaal de schuld van Shell, KLM en ‘het systeem’. Maar zullen we het nu eens over jou hebben?
- Bregman, R. (2020). Het tijdperk van het neoliberalisme loopt ten einde. Wat komt ervoor in de plaats?
- Brinkgreve (2009). De ogen van de ander, Amsterdam: Uitgeverij Augustus, 11-117.
- Farnam Street (zd) Simples Rules – How to Trive in a Complex World.
- Lammers, R. & S. Hakvoort, (2004). Humanisme in beeld, Utrecht: Verwey-Jonker Instituut, 17-22.
- Nieuwenhof, R. van den & De Weerdt, S. Didactiek van de Liefde In: Hovelynck, J., Weerdt, S. de & Dewulf, A. (red.) (2006). Relationeel Organiseren; Samen leren en werken in en tussen organisaties. Tielt: Lanoo. 75-105.
- Nieuwenhof, R. van den (2016) Verbindend Veranderen.MD, zomer
- Palmer, P. (2005). Leraar met hart en Ziel, Kennen in een leergemeenschap Groningen: Wolters Noordhoff, 79-98.
- Scharmer, O. (2008). Uncovering the blind spot of leadership..Executive Forum, winter, 52- 59.
- Steiner, C. (1987) Seven Sources of Power. Transactional Analysis Journal, 102-104.
- Termeer, K en A. Dewulf (2017) Mogelijkheden van de ‘small wins’ aanpak voor de transitie opgaven van het Ministerie van I&W. Wageningen University.
- Termeer, K en A. Dewulf (2019) A small wins framework to overcome the evaluation paradox of governing wicked problems. Policy and Society, 38:2, 298-314.
- Snowden, D.J en M.E Boone (2007) A leaders framework for decisioon making HBR.
- Voorhoeven, A-M., Merry, P. & A. Hordijk (2012). Meshwork samenwerken aan doorbraken richting een duurzame wereld, Nijmegen School of Management. 1-24.
- Wheatly, M & Frieze, D (2007). Lifecycle of Emergence – Using Emergence tot Take Social Innovation to Scale, 1-5.
- Weick, K. (1984). Small-Wins. Redefining-the-Scale-of-Social-Problems American Psychologist 33, 1, 40-49.
Podcast en televisie:
- Bregman, R. (2020). Ja, het is allemaal de schuld van Shell, KLM en ‘het systeem’. Maar zullen we het nu eens over jou hebben?. De Correspondent.
- Wielen, P. van der (14 maart 2020). (presentator). Gesprek met filosoof Coen Simon In Nooit meer slapen. Hilversum: VPRO.
- Wielen, P. van der (10 maart 2020). (presentator). Gesprek met kunstenaar Lucas de Man. In Nooit meer slapen, Hilversum: VPRO.
- Wielen, P. van der (29 oktober 2020). (presentator). Gesprek met onderzoekster Marietje Schaake. In Nooit meer slapen. Hilversum: VPRO.
- Wapenlobbyist spreekt lege stoelen toe, niet wetend dat die staan voor slachtoffers
Ethisch en narratief leiderschap
In het achtste werkatelier worden de thema’s narrativiteit, ethiek en leiderschap samengevoegd. Verhalen die leiders vertellen werken anders dan analyses. Verhalen hebben niet alleen een andere logica, maar ook een andere ethiek. Ethisch en narratief leiderschap gaat echter niet over vertelkunst (storytelling), maar over de manier waarop iemand eenheid schept en betekenis geeft door verhalen.
Literatuur:
- Abma, T. (2006). Werken met narratieven, M&O mei/augustus, 71-84.
- Boje, D., Helmuth, C.A. & Saylors, R. (2013). Spinning Authentic Leadership Living Stories of the self. 1-11.
- Brown, J.S., Denning, S., Groh. K. & L. Pusak, (2004). Storytelling in organizations, Burlington/Oxford: Elsevier, 1-10, 165-179.
- Brown, J.J, Denning, S., Groh, K. & L. Pusak, (2004). storytelling in organizations, Burlington/Oxford: Elsevier, 110-135.
- Burger, I. (2008) Menselijkheid in organisaties, oratie ,18-1-2008. 1-41.
- Coffey & Atkinson (1996) Narratives and stories, In Making sense of qualitative data: complementary research strategies. Thousand Oaks, CA: Sage Publications. 54- 82.
- Deel je rijk – Relevante trends voor overheidscommunicatie
- Dierendonk, D. van (2010). Servant Leadership, Journal of Management, 37 (4), 1228-1261.
- Grint, K.B. (2008). Wicked Problems and Clumsy Solutions: the Role of Leadership. Clinical Leader, Vol I No II, Dec 2008. Stockport: BAMM Publications. 11-15.
- Karp, T. en Helgo, T.I.T. (2008) Leadership as identity construction, Journal of Management Development, 23, 30, 880-896.
- Martin, J. (2001). Meta-Theoretical Controversies in Studying Organisational Culture
- Mul, J. (zj) Het verhalende zelf. Over persoonlijke en narratieve identiteit.
- Palmer, P. (2005). Leraar met hart en Ziel, Kennen in een leergemeenschap Groningen: Wolters Noordhoff, 79-98.
- Schmid, W. (2003). FiIosofie van de levenskunst; op proef leven., Amsterdam: Ambo 68-75.
- Shamir, B., Eilam, G. (2005). What’s your Story? A life-stories approach to authentic leadership development. The Leadership Quarterly, 16, 395-417.
- Wheatley, M. (2008) Fearlessness: the last organizational change strategy. Business Executive, p14-15.
- Snowden, D.J. & M.E. Boone (2007). A Leaders Framework for Decision Making. HBR. november 2007, 1-8.
- Sturm, B. (2007). Storytelling: theorie and practice. gevonden op 3-04-2012
- Van Veelen, A. (2021).Dit tijdperk van personal branding maakt ons blind voor de realiteit – NRC, 28-6-2021.
- Walker, C.A. (2002). Saving your Rookie Managers from Themselves. Harvard Busness Review. April 2002. pp 97-103.
Podcast en televisie:
- Heemstra, M. (2020) Stadsastronaut. Hilversum: VPRO.
- Wertheim, M. (2020) Wat ik mis nu de theaters leeg zijn. Hilversum: VPRO.
- Wielen, P. van der (8 mei 2020) (presentator) Gesprek met filosoof en psychiater Damiaan Denys. In Nooit meer slapen. Hilversum: VPRO.
- Amanda Gorman, jonge dichter die put uit diepe bronnen (NRC).
- Inaugural poet Amanda Gorman delivers a poem at Joe Biden’s inauguration
- Van Buuren, M. (2020) Afl. 238 Echt gebeurd: Onderweg. Hilversum: VPRO.
Weerstand en begrenzing
Tot slot gaan we in op de onderwerpen weerstand en begrenzing. Veel verandervisies beginnen met de weerstand die mensen kunnen hebben tegen verandering. Wij sluiten ermee af. Goed omgaan met weerstand doe je door onderliggende conflicten te onderzoeken waarop de afweer is gericht (cfr Malan). Leiders die begrenzen kennen het verschil tussen een (on)echt ‘ja’ en een (on)echt ‘nee’.
Literatuur:
- Bushe, G. Clear leadership (2010). Revised edition. Boston: Davies-Black Publishing.
- Blokland-Vos, J Günther en C van Mook (2008). Je vak in schema’s. Tijdschrift voor vaktherapie, 2, 15-23.
- Nieuwenhof, R. van den (2002). Coaching in Professionele organisaties, (H 7 & 8), Schiedam: Scriptum.
- Nieuwenhof R . van den & S. De Weerdt (zj). Een verborgen droom, essentie van positief leiderschap
- Widdershove G. (2000). Ethiek in de kliniek. De fenomenologische benadering. Meppel: Boom.